Journalisten en objectiviteit… het is vaak onderwerp van hevig debat. Van journalisten wordt vaak gevraagd dat ze geslachtloze wezens zijn die géén persoonlijke politieke en levensbeschouwelijke opvattingen hebben. De realiteit is dat de mensen die de redactiekamers bevolken dit niet waarmaken, en ook niet kùnnen waarmaken. Journalisten zijn individuen met een eigen wereldbeschouwing, eigen meningen dus over wat oorbaar en onoorbaar gedrag van burgers en ondernemingen is. Tabaksbedrijven zijn actief in een sector waarvan het morele failliet al lang geleden aangetoond is, farmaceutische bedrijven genezen patiënten maar zijn nog meer op winst gebrand,… het zijn maar twee voorbeelden van frames die alomtegenwoordig zijn bij Belgische journalisten anno 2012.
What’s your story?
Maar laten we beginnen bij het begin. Om de krantenkolommen te halen moet je eerst en vooral iets te melden hebben dat ‘nieuwswaardig’ is. FINN hanteert om hierover te oordelen het Story-model van Dennis L. Wilcox dat een reeks drivers van nieuws benoemt. Wat nieuwswaardig is, raakt aan wat vandaag relevant is (timeliness), een prominente actor heeft (prominence), nabij is (proximity), een grote weerslag heeft (significance), ongewoon is (unusualness), gewone menselijke zaken aangaat (human interest), conflicterende visies op de werkelijkheid betreft (conflict) of een introductie van iets nieuws behelst (newness). Voldoet wat je denkt in een persbericht te stoppen aan geen enkele van deze criteria? Dan bespaar je je best de moeite.
De bril van de journalist
Wat gecommuniceerd wordt, moet niet enkel nieuwswaardig zijn, maar ook over de ‘desk opinion’-barrière raken van wat journalisten van de wereld denken. Dit betekent concreet dat de kernboodschappen over een gevoelig dossier zo ontwikkeld moeten worden dat ze maximaal rekening houden met bestaande vooroordelen én dat kritische vragen voorbereid worden. Ziet het ernaar uit dat wat je plant te communiceren in zulke mate op weerstand zal stuiten, dat je geen kans maakt op evenwichtige berichtgeving, dan berg je best je media-plannen op om de focus te verleggen naar alternatieve kanalen waarmee je je stakeholders kunt bereiken (online marketing bijvoorbeeld).
Links van het centrum
Wat zijn nu die overtuigingen die de levensvisie van de journalisten schragen? Een antwoord op deze vraag is – om evidente redenen – slechts fragmentair beschikbaar. In 2008 voerde het Center for Journalism Studies (UGent) in samenwerking met de Vlaamse Vereniging van Journalisten een onderzoek uit naar het profiel van de Vlaamse beroepsjournalist. De studie toonde aan dat de journalisten zichzelf over het algemeen als vrij progressief beschouwen, en doorgaans progressiever dan het medium waarvoor ze werken. We leerden uit dezelfde studie dat in 2007 34% van de ondervraagden op het kartel sp.a-Spirit stemde en Groen! en Open VLD de tweede plaats deelden met 20%. CD&V- N-VA kon slechts 18% van de journalisten bekoren. Dat zegt niet alles natuurlijk, maar licht toch een tip van de sluier op van de ideeën die journalisten hebben over sociale en milieuvraagstukken.
Vooringenomen vierde macht
Het is een publiek geheim dat journalisten wel mét maar niet àls wit blad hun onderwerpen tegemoet treden. Maar zeer ironisch ontstaat er niettemin heel wat commotie als een journalist uit de biecht klapt en bekent dat zijn persoonlijke mening zijn werk beïnvloedt… Denk maar aan Stijn Tormans die in Knack louter vragen (zonder antwoorden dus) aan Bart De Wever publiceerde als protest tegen de wijze waarop hij eerder door De Wever afgewimpeld was. Tormans gooide op Radio 1 olie op het vuur door te verklaren dat hij ongegeneerd vooringenomen was en die houding ook als een opdracht voor de vierde macht beschouwde… Knack-hoofdredacteur Johan Van Overtveldt was not amused met die laatste verklaring en liet dat ook blijken in de pers. De media zelf hebben dus best nog moeite om zich hierover een houding aan te meten. Hun leveranciers en afnemers van nieuws zijn ondertussen verwittigd.